Japońskie organizacje społeczne wspierają uchodźców-przedsiębiorców, mimo niechęci rządu

Źródło: https://unsplash.com/photos/people-walking-between-city-building-_noSmX8Kgoo ; autor: Jezael Melgoza, 3 marca 2019 roku

Nawet tak zwany kryzys uchodźczy w 2015 roku nie zmienił restrykcyjnej polityki Japonii. 

Podczas gdy kraje takie jak Stany Zjednoczone, Kanada czy Wenezuela przyjęły dziesiątki tysięcy osób ubiegających się o azyl, Japonia ogłosiła, że w ciągu pięciu lat przyjmie jedynie 150 syryjskich „studentów” wraz z ich rodzinami. 

Chociaż jest to krok naprzód, liczba ta wciąż pozostaje niewystarczająca.

Kontrastujące podejście 

Różnica między biernym nastawieniem Japonii wobec przyjmowania uchodźców i zapewniania im wsparcia a jej aktywnym zaangażowaniem poza granicami kraju była wielokrotnie krytykowana przez organizacje pozarządowe, media i naukowców.

Japonia jest jednym z największych darczyńców Agencji ONZ ds. Uchodźców, a premier Shinzō Abe ogłosił szereg działań, w tym przeznaczenie 2,8 miliarda dolarów na wsparcie uchodźców i społeczności ich goszczących. 

Deklaracja ta miała miejsce podczas Szczytu Liderów w Nowym Jorku we wrześniu 2016 roku. 

Mimo tego znaczącego wsparcia finansowego, wskaźnik akceptacji uchodźców w Japonii jest niezwykle niski – w 2015 roku wynosił mniej niż 1% wszystkich złożonych wniosków.

Spośród 3 898 wniosków o azyl przetworzonych w Japonii w zeszłym roku, tylko 27 osób zostało oficjalnie uznanych za uchodźców. 

Wśród nich znajdowało się ośmiu wnioskodawców, którzy odwołali się od wcześniejszej decyzji rządu o odrzuceniu ich wniosku. 

Dodatkowo, 79 osób otrzymało specjalny status pozwalający im pozostać w Japonii ze względów humanitarnych. 

W sumie daje to nieco ponad 100 osób.

Uchodźcy mają prawo do pracy bez ograniczeń, jednak osoby ubiegające się o azyl mogą pracować tylko wtedy, gdy złożyły wniosek o azyl podczas legalnego pobytu w Japonii.

Osoby, które ubiegają się o azyl po wygaśnięciu ich dokumentów podróży, są umieszczane w ośrodkach detencyjnych dla imigrantów. 

Niektórzy z nich mogą zostać tymczasowo zwolnieni lub otrzymać zgodę na pobyt poza ośrodkiem, ale nadal nie mają prawa do pracy.

Zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego 

W obliczu instytucjonalnych ograniczeń wobec uchodźców i osób ubiegających się o azyl, japońskie społeczeństwo obywatelskie oraz sektor prywatny stopniowo podejmują działania mające na celu ich wsparcie, między innymi poprzez pomoc w zakładaniu własnych działalności gospodarczych.

Tokijska organizacja non-profit Entrepreneurship Support Program for Refugee Empowerment (ESPRE) jest pierwszą fundacją o statusie organizacji pożytku publicznego, która otrzymała zgodę rządu na udzielanie mikrofinansowania uchodźcom.

Współpracując z Japońskim Stowarzyszeniem na rzecz Uchodźców i Social Venture Partners Tokyo, ESPRE udziela uchodźcom wsparcia finansowego w wysokości do miliona jenów (około 8 800 dolarów amerykańskich) oraz oferuje dodatkową pomoc w prowadzeniu biznesu.

Projekty wspierane przez ESPRE obejmują różne branże – od gastronomii po handel. 

Na przykład były birmański wykładowca akademicki, który ubiegał się o azyl w Japonii i mieszka tam od ponad 20 lat, w 2012 roku otworzył w Tokio restaurację serwującą dania kuchni Myanmaru dzięki wsparciu ESPRE. 

Z kolei Wietnamczyk Minami Masakazu, który jako nastolatek uciekł z kraju, również skorzystał z pomocy ESPRE i otworzył w Tokio popularną restaurację wietnamską. 

Organizacja pomogła także pakistańskiemu przedsiębiorcy w założeniu firmy zajmującej się eksportem używanych japońskich samochodów. 

Początkowo jego działalność była skierowana na rynek mozambicki, ale obecnie obejmuje inne kraje.

Korporacje również dostrzegają wartość wspierania uchodźców poprzez przedsiębiorczość. Na przykład Uber Japan w 2014 roku uruchomił kampanię,  w ramach której klienci mogli przekazywać datki na rzecz ESPRE. 

Ponadto, anonimowe biuro rachunkowe oferuje uchodźcom usługi doradcze pro bono, jak informuje dyrektor ESPRE, Masaru Yoshiyama.

Wszystkie strony zyskują

Naukowcy oraz praktycy zajmujący się uchodźcami podkreślają liczne korzyści wynikające z ich zaangażowania w przedsiębiorczość – zarówno dla samych uchodźców, jak i dla społeczeństw ich goszczących.

Przede wszystkim przedsiębiorczość daje uchodźcom większą niezależność. Osoby zmuszone do polegania na pomocy państwowej często tracą poczucie własnej wartości. 

Prowadzenie własnej działalności pozwala im odzyskać autonomię, zarabiać pieniądze i aktywnie uczestniczyć w życiu lokalnej społeczności.

Organizacje takie jak ESPRE nie tylko pomagają finansować projekty, ale także łagodzą barierę językową, z której Japonia jest powszechnie znana. ESPRE organizuje anglojęzyczne sesje doradcze, podczas których konsultanci biznesowi i księgowi tłumaczą, jak prowadzić firmę w Japonii.

Ponadto uchodźcy mogą przyczynić się do rozwoju lokalnej gospodarki, tworząc miejsca pracy.

 Na przykład właściciel birmańskiej restauracji w Tokio zatrudnia uchodźców oraz studentów. 

Na świecie uchodźcy-przedsiębiorcy często zatrudniają także lokalnych mieszkańców, choć w Japonii nie jest to jeszcze powszechne.

Co więcej, aktywność zawodowa uchodźców może zmienić sposób, w jaki społeczeństwo ich postrzega. 

Gdy uchodźcy są postrzegani jako osoby samodzielne i przedsiębiorcze, zmniejsza się negatywne nastawienie do nich w społeczeństwie.

Wyzwania, które pozostają

Pomimo licznych korzyści, w Japonii nadal istnieją poważne bariery utrudniające uchodźcom prowadzenie działalności gospodarczej.

Pierwszym problemem jest brak zasobów. W krajach, gdzie uchodźców jest więcej, istnieje rozwinięta infrastruktura wspierająca przedsiębiorczość wśród mniejszości. 

W Japonii jednak działania te są jeszcze na wczesnym etapie, a możliwości finansowe i kadrowe są ograniczone.

 Przedstawiciel ESPRE, dyrektor Yoshiyama, wyraził opinię, że tego typu bariery uniemożliwiają powstanie zorganizowanego systemu pomocy, opierającego się na ocenie ofert związanych z działalnością gospodarczą oraz wsparciu wprowadzanych projektów.

Kolejną przeszkodą jest sztywność regulacji prawnych. 

Osoby ubiegające się o azyl mogą pracować tylko na określonych warunkach, a przepisy zakładają, że będą pracownikami, a nie właścicielami firm. 

Powoduje to nieporozumienia i dodatkowe trudności administracyjne, gdyż uchodźcy nie są w stanie otrzymać oficjalnego pozwolenia na założenie działalności. 

Fundamentalnym problemem jest także niska widoczność uchodźców w Japonii. 

Choć globalny kryzys uchodźczy zwiększył świadomość tego tematu, w Japonii nadal postrzega się go jako problem „gdzieś daleko”. 

To podejście nie pomaga poprawić sytuacji przedsiębiorców-imigrantów.

Należy wziąć pod uwagę, że przedsiębiorczość uchodźców nie jest uniwersalnym rozwiązaniem.

 Wielu z nich to osoby nieletnie bądź narażone na nierówności społeczne, które nie zawsze są w stanie unieść ciężar własnej działalności.

 Mimo wszystko, dla wielu z nich może to być doskonała droga  do integracji i samodzielności.